Naar aanleiding van onze laatste blog “Hoe werkt lasersnijden“, willen we toch ook even aandacht wijden aan veiligheid en enkele aanverwante bedenkingen. We wilden de originele post daarmee niet verzwaren, maar vinden dit toch erg belangrijk, dus vandaar deze afzonderlijke blogpost. Laten we er meteen invliegen met misschien het meest voor de hand liggende risico.
Brandgevaar
Een lasersnijder snijdt hout door erdoor te branden, dus het zou niet mogen verbazen dat brand een risico is. Enige vorm van brandbestrijding bij de hand hebben is dus wel een absoluut minimum. Ga je naar een makerspace (of gelijkaardig), vraag of zoek dan zeker naar de dichtstbijzijnde brandblusser en laat de lasercutter nooit alleen. Je laat een open haard toch ook niet uren branden terwijl je niet thuis bent?
Heb je zelf een lasercutter of overweeg je er een aan te schaffen, vergeet dan niet ook een brandblusser aan te kopen en in de buurt te zetten, idealiter dicht genoeg bij het toestel zodat je er snel bij bent maar ook niet onder of achter het toestel zodat je er nog veilig aan kan. Zorg ook dat je niet achteraan een volle kast moet gaan zoeken, daar heb je bij een brand niks aan!
Tip: Als je vreest te zullen twijfelen of wachten omdat het nooit fijn voelt een emmer water over een duur elektrisch toestel te gooien: een brand kan snel uit de hand lopen, dus zorg dat je dan alternatieven hebt die het toestel niet vernielen. CO₂-blussers zijn duurder en kunnen tot verstikking leiden bij foutief gebruik, maar veroorzaken in tegenstelling tot water of de goedkopere standaard schuim- en poederblussers geen schade of opkuiswerk. Daarnaast zijn hittebestendige handschoenen, een branddeken of vochtige doek, een vuurbestendige plek of emmer water om smeulend materiaal te laten afkoelen, … het overwegen waard om te voorkomen dat het komt tot een echte brand (die blussen vereist).
Pas ook steeds je instellingen voor power en speed aan aan je materiaal. Test je een nieuw materiaal, start dan met een eerder laag vermogen en doe kleine testjes. Zo is laseren van papier of karton met hoog vermogen bijvoorbeeld quasi vragen om brandjes. Lees je ook even in over laservriendelijke materialen want sommige materialen zijn gekend als brandveroorzakers en kun je beter vermijden.
Bonustip: ruim met enige regelmaat de kleine brokjes die door het rooster vallen op. Die zullen normaal niet spontaan ontbranden, maar waarom zou je het risico lopen?
Tot slot: wij zijn geen brandbestrijdingsexperts, doe je research en/of spreek een professional aan!
Gezondheid
Naast het brandgevaar zijn er ook enkele dingen die je voor je persoonlijke veiligheid en gezondheid wil vermijden. Je wil bijvoorbeeld je handen niet in het pad van de laser plaatsen … om voor de hand liggende redenen!
Een andere situatie die je moet vermijden, is (onbeschermd) naar de laserstraal kijken — dit is erg schadelijk voor je ogen. Als iemand al eens per ongeluk of om je te treiteren met een laserpointer naar je mikte, weet je dat dat niet aangenaam is. De laser in een lasercutter is duizenden malen krachtiger, niet iets wat je in je ogen wil!
Wij zijn daarom stellig van de overtuiging dat een lasersnijder afgesloten hoort te zijn (tijdens het snijden/graveren)! Of men dat bekomt door een veilig ontworpen toestel te kopen, of door zelf een goede behuizing te construeren rond een goedkoper alternatief, daar maken wij ons (nu) niet druk om. Maar zelfs in een low-budgetsituatie is het je gezondheid niet waard om met een open laser te gaan werken. Naast het risico op brandwonden en hoe schadelijk het is voor je ogen om zonder de nodige bescherming naar het laserlicht te kijken, kan een onbedoelde reflectie van het laserlicht ook nog eens de werkruimte gaan beschadigen of een serieuze brand veroorzaken. Overweeg je de aankoop van een open laser, doe dan research over brandveilige en laserlicht filterende materialen voor een behuizing. Ga je langs bij iemand die je een open laser toont zonder besef van de risico’s … maak je dan uit de voeten!
Een andere reden voor die behuizing is om de rook onder controle te houden én gerichter te kunnen afvoeren. Ook gecontroleerd verbranden geeft immers aanleiding tot rook. Een haard heeft daarom een schoorsteen, een lasercutter een afzuiging. Dit kan ingebouwd zijn in het toestel of apart aangekocht worden afhankelijk van het model. Meestal wordt dit via een buis naar buiten afgevoerd, maar dat kan vermeden worden door (extra) filters te gebruiken. Merk op dat enige rookvorming normaal is, net als enige geur in de ruimte waar het toestel staat, maar als er erg veel rook ontstaat dan is er mogelijks een probleem met de afzuiging, het materiaal, de instellingen, … Bekijk dit nader of vraag advies (en pauzeer het toestel intussen). Hopelijk hoeven we dit niet te zeggen, maar gebruik een lasersnijder niet zonder afzuiging en gebruik filters indien naar buiten afvoeren geen optie is (n.a.v. locatie of het gesneden materiaal)! Bij het snijden van volhout is de rook wellicht enkel lichtjes irriterend (maar nog steeds niet gezond in grote hoeveelheden of over lange termijn), maar bij gelijmde houtproducten en kunststoffen is de vrijkomende rook echt niet iets wat je wil inademen!
Materialen
Vaak wordt er lasergesneden en gegraveerd in hout en houtproducten. Ook acryl (plexiglas) is een klassieker om te lasersnijden. Maar ook heel wat andere materialen vallen te snijden en/of graveren met een lasercutter. Als je nieuwe materialen wil gaan gebruiken maken we een onderscheid tussen twee grote groepen.
- Papier en karton, (natuurlijk) leer, steen, sommige metaalsoorten, kurk, natuurlijke stoffen, … vallen allemaal goed te bewerken met een lasercutter. Met deze en gelijkaardige materialen kan je ook met een gerust hart experimenteren. Zolang je je parameters conservatief kiest — om brand te vermijden — is het slechtst mogelijke resultaat in feite dat er niks gebeurd.
- Plastiek en kunststoffen zijn echter een heel ander verhaal; experimenteer nooit zomaar met kunststoffen! Sommige kunststoffen (acryl, EVA, …) zijn namelijk “laserveilig”, maar andere zijn ronduit gevaarlijk. Als een product dus niet door een betrouwbare bron als “laserveilig” gelabeld wordt, of als je niet helemaal zeker bent welk materiaal het precies is, stop het dan niet in de lasercutter!
Een gekend voorbeeld in die tweede groep is pvc: dit geeft bij lasersnijden chloorgas vrij. Deze gassen zijn erg gevaarlijk (googel eens naar “chloorgas WO1” als je je geschiedenislessen vergeten bent) en bovendien ook corrosief (schadelijk voor de lasercutter). Als je nu denkt nooit een pvc-buis te zullen laseren, vergeet dan niet dat producten zoals vinyl, kunstleer, … vaak pvc bevatten. Ook epoxy veroorzaakt bij lasersnijden giftige dampen (genre cyanide, ook geen lachertje!) en komt al eens verborgen voor, zoals in glasvezel en andere composieten. Verschillende andere kunststoffen snijden niet mooi, veroorzaken brand of geven andere giftige stoffen vrij. Een overzichtje dat goed geresearcht lijkt, vind je hier. Wij kunnen geen garanties bieden over de volledigheid of correctheid en raden je aan om per materiaal specifiek te gaan zoeken en meerdere bronnen te raadplegen!
Over rubbers en silicones hebben we zelf nog onvoldoende research gedaan, maar ook deze lijken veelal een laserveilige optie. Ook bij gecoate en geschilderde items varieert het erg of deze laserveilig zijn, maar er zijn zeker laserveilige opties te vinden.
Een tip voor wanneer je geen of weinig betrouwbare bronnen kan vinden: vraag na bij de producent en lees het veiligheidsinformatieblad of material safety data sheet (MSDS) eens door. Merk op: dit bevat een deeltje over verbrandingsproducten. Dat lijkt handig, maar vele materialen worden niet verbrand maar eerder gevaporiseerd door een lasersnijder, dus bepalen of een zeker materiaal laserveilig is, is desondanks geen makkelijke opgave.
Werkruimte
Voor een veilig gebruik van je lasercutter voor jezelf, je omgeving en je toestel zijn er enkele vereisten voor je werkruimte. We spraken al over het voorzien van brandbestrijdingsmiddelen en de nood aan ventilatie. Voor dat tweede kan een te openen raam misschien volstaan bij occasioneel gebruik, maar een passende opening in de muur waar geen rook langs de afvoer terug naar binnen geblazen wordt, verdient toch de voorkeur. Is dat allemaal geen optie? Dan zul je in een filter voor binnengebruik moeten investeren: niet goedkoop, maar echt wel nodig in die situatie.
Een andere overweging is de geur. Ook met goede afzuiging zal er enige geur merkbaar zijn, dus plaats het toestel eerder in een bergruimte of garage dan in je slaapkamer of naast de propere was.
De meeste lasersnijders voor hobbygebruik zijn watergekoeld. Dat wil zeggen dat de laserbuis — veelal uit glas gemaakt — uitsparingen heeft waardoor water circuleert. Aangezien water uitzet als het bevriest en glas niet bepaald flexibel is, zorg je dus maar beter dat je lasercutter in een voldoende warme omgeving staat. Let daarbij ook op dat er geen ijzige wind binnenkomt via de afvoerbuis (door deze na gebruik steeds los te koppelen of door een adequaat sluitmechanisme te voorzien).
Conclusie
Daarmee sluiten we deze blogpost af. Een goeie lasersnijder is met de nodige voorzorgen en een beetje gezond verstand eigenlijk best een “braaf” toestel in vergelijking met vele klassiekere houtbewerkingstoestellen. We hopen dan ook dat deze blogpost je niet heeft afgeschrikt, maar dat je met meer vertrouwen de vele mogelijkheden van lasersnijden kan ontdekken.
Ontdek je het allemaal toch liever vanop een veilige afstand? Dan blijf je natuurlijk gewoon onze blog volgen voor meer verhalen, tips en projecten rond lasersnijden.
