In de kerstperiode van 2022 nam ik deel aan een Secret Santa in de bordspelvriendenkring. Op het verlanglijstje van mijn “slachtoffer” stonden onder andere enkele legpuzzels … en zo’n cadeautje voor een puzzelliefhebber geef je natuurlijk niet in een simpele doos met een strik errond, toch? Ik speelde al lang met het idee om ooit een raadselzoektocht op te stellen, en dit was daartoe een ideale gelegenheid!
Het uiteindelijke cadeaupakket bestond uit drie legpuzzels. Al snel groeide het idee om elk van de drie in een soort kussensloop op te bergen, afgesloten met behulp van een cijferslot aan een ritssluiting. Bij het pakket hoort dan één startopgave waaruit de puzzelaar de cijfercode voor het eerste slot moet kunnen afleiden. Die code speelt dan het eerste cadeau vrij, vergezeld van de opgave voor het tweede slot, enzovoort. De uitdaging voor mij als ontwerper bestond er dus uit om drie leuke puzzels te ontwerpen waarin een driecijferige code verstopt kan worden.
Puzzel 1
Een puzzel met cijfers? Ik durf wedden dat ik niet de enige ben die spontaan aan sudoku’s denkt. Natuurlijk wou ik er iets origineels van maken — een van de redenen die de populariteit van sudoku verklaart, is het bestaan van zoveel creatieve variaties. Na wat verkennen stuitte ik op zogenaamde thermosudoku’s. Die hebben extra aanwijzingen in de vorm van thermometers, waarin de getallen (strikt) moeten oplopen vanaf de ronde bol. Ik zag in die leuke variatie een mogelijkheid om een kerstboom te tekenen door de thermometers in te kleden als slingers en kerstballen.
Om zo een puzzel volledig vanaf nul te ontwerpen had ik te weinig tijd en ervaring. Ik was dan ook erg dankbaar voor de website www.f-puzzles.com, een online sudokutool die tal van speciale twists implementeert en zelfs inspiratie gaf voor een extra kerstverwijzing: je vindt onder de kerstboom in de uiteindelijke puzzel twee cadeautjes met daarbij de vier getallen die er ingevuld moeten worden.
Na veel experimenteren denk ik een leuke sudoku te hebben opgesteld waar je met enkele doordachte redeneringen aan kan beginnen. Ik koos er drie cellen uit die pas naar het einde toe ingevuld geraken en dat was de gezochte driecijferige code voor de eerste opgave. Het is al met al geen eenvoudige puzzel, maar ook al zit je volledig vast, in het slechtste geval geeft de sudoku nog steeds wat hints om alle mogelijke cijfercodes te overlopen. Uit de opgave blijkt immers dat de gezochte code uit drie verschillende cijfers bestaat en geen 0, 6 of 7 kan bevatten. Er zijn dus in totaal “slechts” 7 · 6 · 5 = 210 mogelijke combinaties te proberen, in plaats van 1000.
Is je nieuwsgierigheid geprikkeld? Je kan de sudoku (inclusief gedetailleerde spelregels) hieronder downloaden en zelf proberen. Veel plezier ermee!
Puzzel 2
Voor de volgende opgave wou ik een variant op een legpuzzel uittekenen en uitsnijden met de lasercutter. Persoonlijk ben ik geen grote legpuzzelliefhebber, omdat het puzzelen daar eerder bestaat uit de passende tekening en vorm zoeken en niet zozeer uit logisch redeneren. Hier wou ik dat wél forceren: het werd een legpuzzel zonder herkenbare achtergrond, zonder organische vormen, en zelfs zonder meteen herkenbare randstukjes.
Om een driecijferige code te verbergen, had ik het idee om een cijfer in een zekere oriëntatie op elk puzzelstukje te graveren. Bij de opgeloste puzzel zou je dan cijfers in alle richtingen aflezen … maar slechts op één manier drie cijfers naast elkaar in dezelfde oriëntatie, die dan de oplossing vormen voor het cijferslot. Natuurlijk mag er dan slechts één unieke oplossing zijn (op het bord ronddraaien na), dus het was even zoeken naar een toffe set geschikte stukjes.
De eerste poging bleek een te moeilijke opgave, door te weinig aanwijzingen voor een startpunt van hoek- en randstukjes. In de volgende versies ging daarom meer aandacht naar stukjes waar je wat systematischer aan kan puzzelen.
Puzzel 3
De derde en laatste opgave moest het neusje van de zalm worden. Ik wist dat de ontvanger een absolute sushilover is en had als derde cadeau al een legpuzzel met een sushifoto voorzien. Waarom dan ook niet een bijpassende puzzel in sushithema? Ondanks veel inspiratie bleek dat nog niet zo eenvoudig. Het cruciale idee voor een uitdagende puzzel mét een geïntegreerd sushithema leek steeds tussen de mazen van het net te glippen, en de eerste pogingen waren mossel noch vis. Ik was erg opgelucht toen uiteindelijk toch een mooie insteek vond: op zich zag ik natuurlijk geen graten in een klassiekere puzzel, maar ik had het toch jammer gevonden mocht het hele concept naar de haaien gaan.
De sushipuzzel was met opzet een stuk cryptischer dan de vorige. In feite kwam die zelfs zonder instructies! Je kreeg als opgave alleen een stevig papier met het woord SUSHI nogal hoekig neergeschreven, en een begeleidend blaadje met een leeg 3×3-rooster op een dienbordje. Op de ommezijde van het SUSHI-blad stonden tevens letters in variërende oriëntaties. En een begeleidend blaadje noemde het een “pittige puzzel” en een “krokant jasje” rondom het cadeau binnenin.
Voilà, met deze informatie kun je op zoek naar een driecijferige code! Wie gewoon de oplossing wil lezen, kan die hieronder openklikken.
Oplossing
De cryptische omschrijving van de opgave verwijst naar een soort sushi met een karakteristiek krokant gefrituurd buitenlaagje en een spicy sausje vanbinnen: de DRAGON EYE. Dat zijn juist negen van de tien letters in de opgave. Leg die op de juiste plaats en in de juiste oriëntatie op het 3×3-dienbordje, en net zoals je eerst het woord SUSHI kon aflezen, staat nu de cijfercode 424. (Op de fysieke puzzel moest je de letters nog omdraaien zodat de voorzijde weer zichtbaar werd.)
Dit waren ze dan, een goedgevuld kerstcadeau met drie flinke puzzels. Ik hoorde achteraf dat er veel plezier werd beleefd en dat alledrie de opgaven — mits teamwork — diezelfde avond nog gekraakt werden.
De verpakking
Elk van de drie cadeaus werd ingepakt in een kussensloop met een ritssluiting. We zochten naar enkele geschikte exemplaren in de kringloopwinkel maar merkten daar dat drie voldoende grote kussenslopen, waar de puzzeldozen in pasten, toch niet voor het rapen lagen. Wel was er een grote selectie aan stofrestjes en ritsen, dus besloten we daarmee aan de slag te gaan. We hadden namelijk toevallig recent een oude naaimachine bemachtigd, dus dit was het perfecte excuus om die even uit te testen.
Extra bonus aan het naaien van een tas of kussensloop als eerste project: de meeste stikkingen zijn niet zichtbaar in het eindresultaat. Dit was — met een ietwat koppig, oud toestel in de handen van iemand die er ook nog eens niet zo goed mee kan werken — best handig. Nog eventjes met naald en draad afwerken en een ring bevestigen nabij de rits (opdat het geheel afgesloten kon worden met een cijferslot) en voilà, we hadden een voldoende grote tas voor de puzzels met een functionele afsluiting.
Dankzij de ruime selectie aan stoffen in de kringwinkel, konden we er bovendien kiezen die geschikt was voor sublimatie. Zo konden we nog wat speelse en gepersonaliseerde tekeningen op de verpakking zetten. Ondanks de beige ondergrond kwamen de kleuren op de polyester stof heel goed tot hun recht en had geheel een warme kerstige uitstraling! Het enige euvel dat we vaststelden, waren de kreuken die het sublimatiepapier achterliet. Ook al is dat sowieso een aandachtspuntje bij sublimatie, deze stof was hier klaarblijkelijk nog gevoeliger voor. We laten de foto’s voor zich spreken.
