Eindelijk tijd voor een update in verband met Nerdland Festival! We kondigden enige tijd terug aan dat we met een puzzelstand op het festival aanwezig zouden zijn, maar lieten jullie noodgedwongen ook met die cliffhanger achter. Maar nu, met nog een maand te gaan, willen we je graag wat meer vertellen over enkele van de puzzels die we meebrengen en hoe het voor het eerst voorbereiden van zo’n standje loopt.
Op een buitenactiviteit als Nerdland Festival komen we natuurlijk niet opdagen met een rugzakje vol kleine puzzelstukjes of pionnetjes, want die geraken zoek, geven de indruk dat je je toch beter even aan tafel komt zetten, … Niet de sfeer voor een heus wetenschapsfestival. Dus maakten we bijvoorbeeld deze grote versie van onze Dageraat. Niet alleen krijgt die voor de gelegenheid een ander kleurtje, ook is die groot genoeg om samen met een vriend(in) aan te puzzelen zonder over elkaars schouder te moeten kijken. Wij zijn benieuwd wie erin slaagt z’n verjaardag uit te puzzelen!
Je zou denken dat het slechts een kwestie van uitvergroten is, maar om te vermijden dat de lasertijden de pan uit swingen, hebben we toch enkele aanpassingen in design en techniek doorgevoerd. Daar lees je zeker nog meer over in een volgende blogpost.
We brengen natuurlijk niet alleen uitvergrote versies mee van puzzels die we al op de webshop aanbieden. Zo kwamen we met een nieuw idee voor een puzzel op de proppen, gebaseerd op een leuk wiskundig weetje. Valt het je op dat 1 = 1², dat 1 + 3 = 4 = 2², dat 1 + 3 + 5 = 9 = 3², dat 1 + 3 + 5 + 7 = 16 = 4², … allemaal kwadraten zijn? Inderdaad, zulke sommen van oneven getallen leiden altijd precies tot de kwadraatgetallen! Van deze eigenschap bestaat zelfs een elegant visueel bewijs.
Als puzzel zou deze opdeling natuurlijk maar een saaie opgave vormen. Gelukkig zijn er ook interessantere mogelijkheden. Met wat zoeken vonden we een opdeling van een vierkant van 12 bij 12, zó dat elk kleiner vierkant kan gelegd worden aan de hand van de juiste stukjes. Het kleinste puzzelstukje is reeds vierkant; de twee kleinste passen samen in een vierkant van 2 bij 2; met het volgende stukje erbij kan je een vierkant van 3 bij 3 maken, … en elke nieuwe oplossing hoeft helemaal niet op de vorige te lijken. Het leuke aan deze puzzel is dat die op heel natuurlijke wijze steeds moeilijker wordt, en dat iedere puzzelaar er dus aan kan beginnen. Raak jij tot aan 12?
Naarmate het samen te puzzelen vierkant groter er groter wordt, blijkt het wel wat moeilijk om te zien hoe breed je nu net mag puzzelen. Daarom werken we momenteel nog aan een “tafelkleed” dat mooi de gevraagde groottes weergeeft.
We besloten het niet enkel bij wiskundige en abstracte puzzels te houden, maar trachten ook enkele concepten uit andere takken van de wetenschap even in de spotlight te zetten. DNA uitlezen bijvoorbeeld! Zo willen we je bij wijze van een puzzel even aantonen dat DNA lezen nog een stuk minder evident is dan het lijkt. Heel recent nog waren er krantenkoppen dat het genoom van de mens eindelijk compleet werd uitgelezen … terwijl het Human Genome Project, met precies die taak, van 1990 tot 2003 liep. Wat is hier aan de hand?
Het hele verhaal volgt wel eens met wat meer detail in een “wetenschapsweetje” maar kort samengevat zit het als volgt. De biochemische technieken voor het lezen van DNA kunnen maar relatief korte stukjes verwerken. Genomen zoals dat van de mens daarentegen zijn onvoorstelbaar lang. Je hebt ongetwijfeld wel eens gehoord van de nucleobases A, C, G en T, de moleculen waaruit DNA is opgebouwd? Wel, zo bevat het menselijke genoom er ongeveer 3 biljoen paar! Als je weet dat er op de gemiddelde bladzijde in een boek zo’n 3000 letters staan — iets meer dan veel van de courante DNA-leesmethodes in een keer kunnen lezen — dan zijn dat een miljard pagina’s, of gemiddeld gezien zo’n 2,5 miljoen boeken; de helft van de Koninklijke Bibliotheek van België. Je kan je wel inbeelden dat zoveel losse pagina’s terug in de juiste volgorde in de juiste boeken stoppen geen evidentie zou zijn. Straffer nog, zelfs voor computers is dit een erg moeilijke taak, waardoor het vinden van goeie algoritmes hiervoor tot op vandaag een actief onderzoeksgebied blijft.
Het Human Genome Project las daarom zoveel uit als toen technisch mogelijk was, maar liet hier en daar wat stukjes over. Erg repetitieve stukken waar de computers geen wijs uit raakten, begin- en eindstukken die biochemisch voor problemen zorgden, … bleven nog over. Dit werd niet als een groot probleem gezien omdat deze regio’s weinig functioneels leken te doen. Echter, naarmate meer van deze stukjes (nog steeds niet allemaal!) worden uitgedokterd, wordt die stelling toch in twijfel getrokken.
Willen we jullie dan een gigantische, onmogelijke puzzel voorschotelen? Natuurlijk niet: we brengen je een klein stukje DNA-code mee, zo kan je zelf ontdekken wat voor technieken je kunnen helpen én hoe zelfs zo’n klein voorbeeldje interessanter en uitdagender is dan het op het eerste zicht lijkt.
Tot slot … waarom duurde het zo lang om het verhaal van amper drie van de tien puzzels te zien te krijgen, half afgewerkt dan nog? Wel, we beloven niet graag dingen die we niet kunnen afleveren. Bovendien willen we heel graag met originele en unieke puzzels afkomen, wat de afgelopen weken heel wat prototyping met zich meebracht, en hier en daar helaas ook een “mislukt” project. Zo was er deze geniaal uitziende puzzel gebaseerd op de sterrenbeelden, die helaas (voorlopig) niet in een leuk spelende, praktisch haalbare puzzel geboetseerd raakt. Deze is zeker nog niet afgeschreven: hopelijk kunnen we je in de toekomst een leuke astronomiepuzzel brengen, en we vertellen je zeker en vast nog waarom deze zo lastig blijkt, maar het zal niet voor meteen zijn.
Geen paniek dus, achter de schermen werken we zeker aan meer dan deze drie exemplaren. Er staan nog zeven andere puzzels en uitdagingen op ons lijstje die we de komende weken willen uitwerken. Met andere woorden, hou onze blog in de gaten … en vergeet niet om je tickets te bestellen als je ze zelf wil komen uittesten!
